Trường đua Phú Thọ được người Pháp xây năm 1932, sau đó trở thành nơi mà giới mê trò đỏ đen thường xuyên lui tới.
Môn đua ngựa được người Pháp du nhập vào Sài Gòn từ những năm đầu ngày sau khi chiếm được 3 tỉnh Nam kỳ đầu tiên. Khi đó họ đã cho thành lập một bãi bắn trọng pháo, kèm theo đó là trường đua ngựa ở vùng Mả Ngụy, Đồng Tập Trận cũ thời nhà Nguyễn, là nơi không có nhà dân. Việc tập bắn trọng pháo thì lâu lâu mới có, nên nơi này là địa điểm tốt để tổ chức đua ngựa giải trí, trả tiền thuê lại của bên pháo binh.
Vị trí trường đua vùng Mả Ngụy đó nằm ở góc ngã tư đường lúc đó mang tên là Thuận Kiều – Bà Rịa (sau này 2 đường này đổi tên thành Verdun và Le grand de la Liraye, sau 1955 là đường Lê Văn Duyệt – Phan Thanh Giản, còn nay là tên đường Cách Mạng Tháng Tám – Điện Biên Phủ). Trường đua này ứng với vị trí của Bộ tư lệnh TpHCM ngày nay.
Buổi đua ngựa đầu tiên của Tây ở Đông Dương này được báo Courrier de Saigon tường thuật như sau (dịch từ bài Pháp ngữ):
Từ ba giờ, tất cả các con đường đi từ Chợ Lớn, Sài Gòn hoặc các làng lân cận trở ra cánh đồng Mồ Mả (Plaine des Tombeaux), đầy đám đông người có vẻ lăng xăng và náo nhiệt; người ta thấy giữa đám bụi mù vì đám đông của các đoàn tùy tùng và các kỵ mã, một quang cảnh hỗn độn những dân về người An Nam, những viên quan ngồi trên kiệu sang trọng có người hầu mang trầu cau, những người Cam Bốt khiê tốn hơn trong các xe bỏ của họ. Những người An Nam cưỡi ngựa, ăn mặc trịnh trọng, ngựa nhỏ con mang lục lạc và thắng yên sang trọng, tất cả đều mang rõ màu sắc địa phương, bên cạnh các xe thắng ngựa với dây cương lớn hoặc theo kiểu thắng xe 4 ngựa theo cặp, khai trương lần đầu tiên ở Sài Gòn với những con ngựa An Nam nhỏ rất hăng. Mỗi người ngồi vào chỗ của mình ở giữa trường đua ngựa, trên đường pít, trên mả mồ, chung quanh các khán đài, lần lần có nhiều phụ nữ thanh lịch, nhiều người ngoại quốc, công chức và các khoa mục của thuộc địa.
Hình ảnh ở trường đua ngựa cũ những năm đầu thế kỷ 20:
Ban đầu, môn đua ngựa chỉ là hình thức giải trí của giới sĩ quan Pháp ở Sài Gòn, dần dấn nó thành nơi để dân mê đỏ đen đặt cược, có nhiều người tán gia bại sản. Môn đua ngựa chính thức được hợp thức hóa bằng luật về đua ngựa ban hành ngày 2/6/1891, sau đó Nghị định ngày 19/4/1906 của Toàn quyền Đông Dương cho phép luật này trên toàn cõi Đông Dương.
Trong cùng năm 1906, thương gia người Pháp Jean Duclos đem loại hình đua ngựa từ quê nhà sang kinh doanh. Ông mang 8 con ngựa giống Ả-rập tốt mã, lớn con, chạy đua giỏi đến vùng đất Sài Gòn – Chợ Lớn, tổ chức đua. Giới ăn chơi thượng lưu ở Sài Gòn bắt đầu làm quen với môn chơi quý tộc này rồi say mê theo kiểu cờ bạc. Trò đua ngựa của Duclos đã tạo cơn sốt khi có gần 200 cuộc đua chỉ trong vòng nửa năm, mang về cho thương gia này rất nhiều tiền.
Cũng tại trường đua ngựa cũ này, vào ngày 10/12/1910, lần đầu tiên người Sài Gòn được chứng kiến cảnh một cỗ máy biết bay. Khi đó phi công người Bỉ – Pháp là Van den Born đã điều khiển chiếc Farman II cất cánh bay lượn trên bầu trời Sài Gòn và vùng lân cận trước 150.000 người (con số của báo chí đương thời) chứng kiến, chiếm phần lớn dân số Sài Gòn – Chợ Lớn thời đó.
Đên năm 1912, Hội Kỵ Mã Sài Gòn (Cercle Hippique Saigonnais) được thành lập, cơ sở đặt tại nơi ngày nay là Nhà thi đấu Nguyễn Du, từ đó môn đua ngựa đi vào quy củ hơn, Hội Kỵ Mã có vai trò quản lý tất cả hoạt động, từ việc nhập ngựa giống và tổ chức các cuộc đua cũng như về mặt tài chính.
Khi xảy ra chiến tranh Thế giới lần I (1914-1918), trường đua ngựa tạm ngưng hoạt động cho đến năm 1920.
Đến năm 1932, nhận thấy người Việt ở khắp Nam kỳ lục tỉnh rất máu me môn này, Hội Kỵ Mã Sài Gòn quyết định mua lại khu đất rộng hơn 44 ha ở làng Phú thọ để xây trường đua mới, khánh thành ngày 6/3/1932, phí tổn hết một triệu đồng Đông Dương, phải mất tới 7 năm thì Hội Kỹ Mã mới trả xong hết số tiền này.
Sự kiện này được báo Lục Tỉnh Tân Văn số ra ngày 17/4/1932 tường thuật như sau (xin giữ nguyên văn phong, chính tả được in trong báo thời đó):
Cái trường đua ngựa củ, ở đường Verdun (Saigon) lập ra mấy mươi năm nay như ai ấy đều biết, ngày nay nó đã hóa ra củ kỷ chật hẹp, không xứng đáng một cái trường đua của địa-phương Chợlớn – Saigon nữa, bởi vậy hội đua ngựa đã cất một cái trường đua mới trong Chợlớn, trên sân máy bay Phú-Thọ hồi trước.
Ngày chúa-nhựt 6 Mars 1932 nhơn có độ hội Grand Prix de Saigon và xổ số Cash Sweep nên hội đua ngựa đã làm lể lạc hành trường đua mới Phú-Thọ, có quan Thống đốc Namkỳ, các quan văn vỏ tây nam và bá tánh đến chứng kiến đông lắm. Từ nầy về sau người ta sẻ đua ngựa tại trường đua mới nầy, chớ không đua ở chỗ củ nửa.
Trên báo Sài Gòn, số ra ngày đầu năm: 1/1/1944, sự kiện này cũng được nhắc lại như sau:
Sáng kiến lập trường đua Phú-thọ
Sau bao nhiêu năm cải-cách, hội đua ngựa mỗi ngày mỗi phát đạt. Nài có, ngựa đua đũ, người coi đông. Lúc bấy giờ ông L.Gay làm hội-trưởng, ông cho cái trường-đua ở Hòa-hưng không được hoàn-mỷ, và lại đất của nhà binh, nên ông mới có sáng-kiến lập trường đua khác ở một chỗ rộng rải lớn hơn.
Trường đua Phú-thọ lập năm 1932 là nhờ đó. Lễ khánh-thành nhằm ngày 6 Mars 1932. Sự tổn phí cất trường đua có ngót một triệu đồng. Cuối năm 1939, Hội đua ngựa mới trả tất được số nợ ấy.
Đọc qua mấy giòng lịch sử về trường đua ngựa nầy chắc cũng như tôi, các bạn sẻ có một vài cảm-tưỡng.
Quang cảnh trường đua ngựa trước kia buồn tẻ lộn xộn chừng nào! Quang cảnh trường đua ngựa ngày nay vui vầy đồ sộ chừng nào!
Nó trải qua ba giai đoạn:
– Khi đầu là để giải trí;
– Đoạn giữa là để khuyến lệ sự đúc giống ngựa;
– Bây giờ là chỗ đánh cá hơn thua bạc vạn…
Cuộc đời hay, dỡ, thạnh, suy là thế thế.
0 Comments